Gelezen: De moeder

J.J. Voskuil, De moeder van Nicolien

Jarenlang heb ik niet getaald naar dit boekje, omdat ik vond dat de moeder van Nicolien in Het Bureau al voldoende aandacht had gekregen. How wrong can one be! Deze novelle - ondanks de zware thematiek Voskuiliaans geschreven, dus je gaat er in sneltreinvaart doorheen - had ik veel eerder moeten lezen.

Ik kocht het ter ere van de net overleden schrijver. Een man die voor euthanasie kiest op die ene dag dat Hemelvaart en de Dag van de Arbeid samenvallen, kan immers rekenen op mijn eeuwige sympathie. En hoe toepasselijk dat ik ter ere van zijn dood dit boekje kocht, het behandelt namelijk het sterven (beter: het afstervingsproces) van zijn schoonmoeder, een lieve maar wat laffe oude vrouw die ten prooi valt aan de ergste vormen van dementie. 'En hij dacht met zorg aan de tijd dat hij, getroffen door een beroerte, stom en onmachtig in een kar zou zitten, wachtend op zijn dood.' p.123 Zo ver is het voor Voskuil zelf gelukkig niet gekomen.

Voor iedereen die ooit een bejaarde heeft zien aftakelen onder zijn ogen is dit een droef feest van herkenning. En daarmee een erkenning.

En laten we maar hopen dat euthanasie tegen de tijd van ons sterven volledig geaccepteerd is.

'Mijn schoonmoeder zegt dan: Gelukkig maar dat niet iedereen hetzelfde is.' Hij lachte. 'En dat irriteert me enorm, want ik vind dat helemaal niet gelukkig.'
p.37

edit: Goede timing, binnen een dag na lezing overleed mijn oma eindelijk. Ook haar is verder lijden gelukkig bespaard gebleven.

Twee weken

Toen ik vanavond op mijn trouwe tweewieler de weg naar huis aanvaardde, passeerde ik menige oranjegekleurde wijk. Nog twee weken en dan barst het volle geweld van een kampioenenstrijd in de voetbalsport los - een fenomeen zonder weerga dat vriend noch vijand zal kunnen ontgaan behalve wellicht die enkeling die naar Honduras vlucht. Niettemin bevreemdde mij de termijn: twee weken is weliswaar niet veel tijd op een mensenleven, en zelfs gemeten in de spanne van een jaar is het slechts een kleine vier procent, niettemin kan het lang zijn - bijvoorbeeld wanneer men bedenkt dat per dag wereldwijd ruim 27.000 mensen aan honger sterven.

Wat is nu de reden dat er al twee weken van tevoren op welhaast religieuze wijze oranjegekleurde straten gevormd zijn? Het EK komt er niet eerder mee, noch zullen de prestaties van het Nederlands Elftal op enige wijze beïnvloed worden door het enthousiasme.
Al fietsend realiseerde ik me: het is een fijne reminder; nog maar 378.000 hongerdoden en we kunnen weer van die lekker Oranje Tompoucen kopen bij de Hema!

Gelezen: Snijpunt

Nelleke Noordervliet, Snijpunt

Noordervliet heeft in haar laatste roman getracht om meerdere verhaallijnen - als ware het een snijpunt - in elkaar te weven en heeft daar m.i. jammerlijk in gefaald. Ik had ófwel het veelbelovende begin (een confrontatie tussen het humanisme en een zich (onterecht?) op de islam beroepende puber) uitgewerkt willen zien, ófwel me willen verlustigen aan alle welvaartsziekten van deze tijd, ófwel willen begrijpen waarom de A,B,C,D werken van Fischer zo geestrijk en uitdagend waren. Nu heb ik van alles een heel klein beetje gekregen - en te weinig om ermee bevredigd te zijn. Tel daarbij op dat het boek wat mij betreft te weinig consequent is in het stijlgebruik, en dan begrijp je waarom ik het niet aanraad.
Het boek heeft echter wel één voordeel: het is een schoolvoorbeeld van wat leerlingen tijdens de les Nederlandse literatuur zouden moeten lezen: juist omdat de 'diepere lagen' er wel heel erg lekker overduidelijk in worden gelegd.

scholè

Hoera, vandaag is het precies 108 jaar geleden dat het verplicht werd dat kinders van tussen de 6 en 12 naar school gingen. En zoals elke historicus wel weet, door een vreemde samenloop van omstandigheden, want één van de verklaarde tegenstanders brak door een val van zijn paard de dag voor de stemming zijn sleutelbeen waardoor hij de stemming niet mee kon maken en de leerplichtwet met 50 voor en 49 stemmen tegen nét door het parlement geloodst werd.

Baron Schimmelpennick en zijn biek
doen beiden aan politiek
De baron zei: "Tegen, zonder manco";
de schimmel zei: "We stemmen blanco."
Zo werd Borgesius' Leerplichtwet
door paardepolitiek gered.

Zo zie je maar weer, een eeuw voordat iemand van de Partij voor de Dieren had gehoord, hadden de beesten het al voor het zeggen.

Gelezen: boekenweekgeschenk

Bernlef, De pianoman

Een fijn, kort verhaaltje voor tussendoor. Een bij vlagen humoristisch aandoende confrontatie van de noord-Nederlandse stugheid geplaatst in de hypes van onze tijd. In feite een vlak verhaal, met een plot die zich laat raden - maar dat hindert geen moment, want Bernlef is en blijft een fantastische verteller. Je glijdt dan ook door het verhaal heen als de trein door de grijze polder.

'Je wordt lichter als je praat, weet je dat?'

Five years

De jaren 1940-1945 staan in ons collectieve geheugen gegrift. Nederland heeft geleden onder de brute invasie, bij velen gesymboliseerd door de vreemde soldaten, het gestamp van hun laarzen. Eenieder die de invasie heeft meegemaakt herinnert zich zijn of haar persoonlijke ontberingen. En de familieleden, vrienden of plaatsgenoten die verdwenen en nooit meer terugkwamen.

Soms kunnen vijf jaren heel lang duren.

Vandaag is het vijf jaar geleden dat de oorlog in Irak begon. Het leed dat de Nederlander heeft ervaren in zijn vijf jaar, is de Irakees helaas ook niet bespaard gebleven. De invasiemacht van landen als de VS, GB en Nederland heeft het geweld in het land vertwintigvoudigd. Velen hebben familie, vrienden en plaatsgenoten verloren.
Het aantal slachtoffers leidt helaas vaak tot semantische discussies in pers en nieuwe media. Er zullen altijd slechts schattingen zijn tot na tientallen jaren door historici de echte balans kan worden opgemaakt. Met de huidige schattingen van tussen de 150.000 en 1,2 miljoen slachtoffers kan men verder ook niet veel. Elke is er één te veel.

Ik ben er trots op dat ik destijds behoorde tot een van de 8 miljoen mensen die wereldwijd de straat op ging om tegen de oorlog te protesteren, maar ik vind het uitermate verschrikkelijk dat ik gelijk heb gekregen.

tja..

Moet ik er iets over zeggen? Mja. Dan doe ik er aan mee, hè. Terwijl van alles en iedereen zich al zo op zit te naaien (met name door de niet aflatende publicatiedrift van de Nederlandsche media) terwijl er helemaal geen nieuws te melden valt. Tegenstellingen worden gecreëerd over louter fantomen.

Niets gezegd hebbende blijf ik van mening dat Vrijheid van Meningsuiting niet het recht geeft om rücksichtlos te kwetsen.

Gelezen: Lunar Park

Bret Easton Ellis, Lunar Park

Hoe dit boek te omschrijven? "Literatuur" geeft het veel te veel eer, "horror" klinkt juist weer te oppervlakkig. Laten we het houden op een boek dat op niet onverdienstelijke wijze beide combineert tot een pageturner, met een moeizame vader-zoon relatie als middelpunt en hallucinerende franjes daaromheen. Vast voer voor een leuke leesclubavond, met voor- en tegenstanders van dit boek - en de schrijver.

I was forced into another meeting (...) discussing (...) a book club someone had just started - and when I suggested that they begin with one of my books I was met with what could only be described as "uneasy laughter".
p. 55-6

Dat krijg je met scriptiedrukte

Haar mystieke groene ogen
kijken mij verwijtend aan

Want ik heb nog steeds geen eten
in haar voerbakje gedaan.

Zuiver komen

Ik wil ooit gaan promoveren. Op de Reactie op de democratiseringsimpuls van D'66, Nieuw Links en dat soort jongerenbewegingen. Uit die reactie spreekt vooral een ander soort democratiebeleving, een interessant verschil dat tot op de dag van vandaag actueel blijkt en blijft.

Eén van de meest markante figuren uit die reactie - en derhalve de hoofdrolspeler in mijn voorbereidende scriptie - is Johan Scheps. Een strikte christen - én revolutionaire socialist. Voor hen die vinden dat dat niet kan, wijzend op Marx en Weber, heeft Scheps zijn weerwoordje wel. Zelfs een weergedicht. Ofwel, de Rode Droom als iets hoogs religieus. Meesterlijk.

Zuiver komen

Die tot het Socialisme komt,
vol eigen zelfbegeeren.
In roode massa samendromt,

om op dit zondig menschen-zijn,
zijn wereld te funderen,
die bouwt een wereld van den schijn.

Die tot het Socialisme gaat
vol eindig zelfverlangen.
Te midden dezer massa staat,

om voor dit eigen zelfgewin,
een wereld te ontvangen,
die treedt het roode rijk nooit in.

Die zich het Socialisme geeft
vol eigen zelf verwachten.
Met roode massa medeleeft,

om voor dit eigen zelfbejag
vervulling te betrachten,
voor dien komt nooit de roode dag.

Die voor het Socialisme strijdt
voor eigen lust beveiligd.
Met heel de massa mede-lijdt,

die viert het zuivere menschheids-feest,
dien wordt het al geheiligd,
door krachten van den Pinkstergeest.

'Zuiver komen' (2 jan. 1939), in J.H. Scheps, Geloof en Vertrouwen. Verzen van en in benauwenden tijd (Den Dolder 1941), na de oorlog herdrukt in Scheps inventariseert deel 1 (Apeldoorn 1973), 469-509, aldaar 473.