Gelezen: what-if

Het is alternatieve geschiedenis-zomer! Vind ik dan. Dus heb ik er een aantal romans bij gepakt die handelen over wat er gebeurd zou zijn als...

Robert Harris, Vaderland
Misschien wel de bekendste alternatieve geschiedenis, want het is verfilmd. De verfilming heb ik destijds niet gezien omdat ik er veel slechts over hoorde, maar misschien ga ik dat alsnog doen. Het boek is namelijk simpel, maar erg spannend - en dat is natuurlijk filmwaardig. Je wordt met de hoofdpersoon meegevoerd in de paranoia die bij het leven in Nazi-Duitsland anno 1964 hoort. Langzaam kom je erachter welk gruwelijk geheim zich heeft afgespeeld in de concentratiekampen van het onoverwinnelijk Duitse rijk... maar ja, wat moet je met die informatie? Het deel van de VS dat onafhankelijk is gebleven heeft ook antisemitische sympathieën...

Harry Turtledove, In the presence of mine enemies
Anders loopt het bij het boek van Turtledove, dat een Nazi-Duitsland anno 2010 behandelt. In tegenstelling tot in het boek van Harris, is de wetenschap over het lot van de joden alom bekend. Vanwege uitspraken van Himmler en de notulen van de Wannsee-konferenz - die door Harris worden aangehaald - vraag ik me af of dat een goed uitgangspunt is, maar soit. Het boek is beklemmend omdat het geschreven is vanuit het perspectief van enkele joden die vermomd als Ariërs in het hart van het derde rijk verder leven, maar op een gegeven moment begin je je wel te ergeren aan al die keren dat een Duitser een antisemitische opmerking maakt en de jood in kwestie wéér denkt "oh je moest eens weten".
Verder ontwikkelt het verhaal zich als in de Sovjet-Unie anno 1985-1991: een nieuwe Führer komt aan de macht, hij introduceert meer openheid, een Gauleiter staat op die vindt dat de Führer niet ver genoeg gaat, de SS-baas probeert met een coup de Führer af te zetten en vervolgens is de Gauleiter de winnaar. Een mooi scenario, maar geloofwaardig? In de Sovjet-Unie speelde mee, dat er door andere even machtige landen werd meegekeken. Die landen zijn er niet in het scenario van Turtledove. Bovendien verandert het systeem wel razendsnel: in minder dan twee jaar tijd is Nazi-Duitsland onherkenbaar veranderd.
Turtledove staat bekend als de meester van de alternatieve geschiedenis, maar dit boek heeft mij niet overtuigd waarom hij dat zou zijn.

Orson Scott Card, Pastwatch: the redemption of Christopher Columbus
In de toekomst - die zich afspeelt in Afrika en Zuid-Amerika, voor de rest is relatief veel van de wereld niet zo goed bewoonbaar meer - is er een technologie waarmee men naar het verleden kan kijken. Maar wellicht is er ook een technologie om het verleden te veranderen? Eén van de hoofdpersonen ontdekt dat Christopher Columbus om ernstig bloedvergieten te voorkomen van zijn oorspronkelijke plan om Constantinopel te bezetten is afgehouden en in plaats daarvan de nieuwe wereld is gaan ontdekken. Maar ja, dat leidt zoals wij dan weer weten tot de christelijke dominantie, ongelijkheid tussen rassen, slavernij en uiteindelijk tot een industriële wereld die ten onder gaat aan het broeikaseffect. Hoe dat te stoppen? De hoofdpersonen doen hun best in dit interessante boek. Of "hun best" ook goed genoeg is, zullen we nooit te weten komen: de hoofdpersonen veranderen namelijk de geschiedenis, maar hoe die geschiedenis vervolgens sinds 1492 is verlopen, wordt nauwelijks geschetst.

Tot nu toe zit er nog niet Philip K. Dick's The Man in the High Castle bij, dat blijft voor mij vooralsnog de ultiemste alternatieve geschiedenis. Maar het is en blijft een leuk en aantrekkelijk genre. We lezen nog even door!